• Билік
• 08 Ақпан, 2018

Жер мәселесі – ел мәселесі

Парламент Мәжілісінің жұмысында «Жер қатынастарын реттеу мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы қаралуда. Бұл заң жобасын 2016 жылы Жер реформасы жөніндегі комиссия әзірледі.

Сонымен бірге, Қазақстан Республикасы Пре­зи­дентінің 2016 жылғы 6 мамырдағы «Жер заңна­масының кейбір нормаларын қолдануға шектеу енгізу туралы» Жарлығымен және «Қазақстан Рес­публикасының кейбір заңнамалық актілеріне кейбір заңнамалық актілердің орындалуын тоқ­тата тұру туралы» Қазақстан Республикасының 2016 жылғы 30 маусымдағы Заңына сәйкес Жер кодексінің кейбір нормаларына шектеу күшіне енді. 2021 жылғы 31 желтоқсанға дейін шектеу жарамды болып саналады. Шетел азаматтарының жарғылық капиталына шетелдіктердің үлесі 50% асатын шетел азаматтары мен заңды тұлғаларға ауыл шаруашылығы алқаптарын ұзақ мерзімді жалға беру туралы жер заңнамасының ережелерін тоқтатады. Сондықтан да, бұл жаңа заң жобасы қазақстандықтардың ауыл шаруашылық жерлерін жалға беру мен сақтауға бағытталған. Атап айтқанда, қоғамдық кеңестер мен ұйымдардың өкілдерін қосып, комиссия мүшелерінің жалпы санының кемінде 50%-ын құрайтын бірыңғай жер комиссиясын құру жоспарлануда. Жер комиссиясының отырыстары дыбыс және бейне тасымалдаушыларда міндетті түрде тіркелуі керек. Жер комиссиясының шешімдері сотқа шағымда­на алады. Заң жобасының ережелері ауыл шаруашылық жерлерін пайдаланудың тұрақты мониторингін енгізуді көздейді: 5 жыл ішінде жыл сайын, кейінгі кезеңде – әрбір 3 жылда суармалы жерлерде және 5 жылда – төбелер алқаптарында. Бұл шаралар ауыл шаруашылық жерлерін тиімді және ұтымды пайдалануды, пайдаланылмаған жер­лерді айқындауға және ауыл шаруашылығын айнал­дыруға тартуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ жерді пайдаланудағы қоғамдық бақылау рөлін және жерді ұтымды пайдалану үшін жер пайда­лану­шылардың жауапкершілігінің деңгейін арттыру көзделген. Осымен қатар, ауыл шаруашылық алқапта­рының мөлшеріне шектеулердің жоқтығы кезін­де лати­фун­дистердің пайда болуына себеп болды. Бұл жерді фермерлердің жаңа буынына беру мүмкіндігін шектеуге әкелді. Осыған байланысты, заң жобасы лизингке берілген ауыл шаруа­шылығы мақсатындағы жер учаскелерінің барынша (ең жоғары) өлшемдерін анықтау әдіс­темесін әзірлеуді және бекітуді ұсынады. Бұдан басқа, табиғи-агроөнеркәсіптік аймақтарға және облыстың мамандануына байланысты ұсынылған ауыл шаруашылығы жерлерінің оңтайлы мөлшерін белгілеу керек. Сондай-ақ, жаңа заң жобасының ережелері «бір қолдан» ауыл шаруашылығы алқап­тарының ірі учаскелерін лизингке алып қоюға ба­ғытталған. Шетелдік азаматтармен некеде тұратын, сон­дай-ақ шетел капиталы бар заңды тұлға­ларға шетелдіктер мен Қазақстан азаматтарына шека­ра­лық аймақта және шекара аймағын­да орналасқан жерлерді беру туралы тыйым салу ұсынылады. Бұл шаралар ұлттық қауіпсіз­дікті қамтамасыз етуге және Қазақстан Республи­ка­сы­ның аумақтық тұ­тастығын қамтамасыз етуге бағытталған. Заң жобасында халықтың жеке шаруа қожа­лықтарын мұқтажы үшін қажетті жайы­лымдық жерлер анықталады. Өйткені елді мекендер шекарасында қолданыстағы жайылымдар халықтың қажеттіліктерін қанағаттандырмайды және дегра­да­цияға ұшырайды. Елді мекендерде мүлдем тегін жайылымдар мен шабындықтар жоқ, олар негізінен меншікке немесе жалға беріледі. Әкім­діктер жүргізген алдын-ала есептеулерге сәйкес ауылдық елді мекендердің жайылымдары 27,7 млн. гектарды құрайды. Сондықтан халықтың жайылымдық жерлерге деген қажеттілігі мемле­кеттік мұқтаждықтарға арналған шотқа енгізіледі. Жеке тұрғын үй құрылысы үшін жер учаскеле­ріндегі халықтың қажеттіліктерін мемлекеттік қажеттіліктер тізіміне енгізу жоспарлануда. Бұл талдауға сәйкес Call Center орталығына келетін «jerturaly.kz» сайтына қоңыраулар мен сұрақтардың 75%-дан астамы ЖТҚ-мен байланысты болғанымен түсіндіріледі. Бүгінгі таңда бүкіл ел бойынша ЖТҚ үшін жерді тегін алуға кезек 1,2 млн. адамнан асады. Жер учаскелерін ЖТҚ үшін тиісті инфрақұрылыммен қамтамасыз ету қиын болса да, елді мекендер шекарасында бос жерлердің жоқтығынан проблема туындайды. «Жер қатынастарын реттеу туралы Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заң жобасының нормалары мен ережелері бүгінгі күнгі отандық фермерлер үшін аса өткір мәселелерді шешуге бағытталған.

Ернар Орманов