- Білім & Ғылым
- 19 Қараша, 2020
Мектеп мәдениеті деген не?
Мәдениет – бұл ортақ құндылықтар мен ұстанымдар. Біз бәріміз белгілі бір нәрселерді ұстанамыз: кейбірі жалпы, кейбірі ерекше, кейбірі бірегей, кейбірі қатаң ұстанатын, кейбірі болжалдайтын. Дегенмен, адамдардың қалыптасқан топтары арасында келісімге келгеннен кейін құндылықтар мен ұстанымдарды алмаса бастаймыз. Өйткені қандай да болмасын ұйым адамдарға қызметтес болуға, өзара қарым-қатынас орната отырып, жалпы ұстанымдар мен көзқарастарды қалыптастыруға ықпал етеді. Осы жағдайда ғана мектеп пайымдауын, миссиясын, стратегиялық мақсаттарды жүзеге асыруға мүмкіндік аламыз.
Сонымен мектеп мәдениеті дегеніміз – білім беру үдерісі субъектілерінің мінез-құлқын басқаруға және ұйымның сапалы қайта құрылуына мүмкіндік беретін негізгі құндылықтар мен түсініктер, ресми және бейресми ережелер, нормалар, іс-әрекеттер, дәстүрлер мен сенімдер, қарым-қатынастар жүйесі болып табылады.
Мектеп мәдениетін анықтаудың бірнеше тәсілдері бар. Соның ішінде «Мектеп мәдениеті» тақырыбында коучинг өткізіп, оның бастапқы бөлігінде «мектепте бірден көзге түсетін ерекше нені байқадыңыз?» сұрағынан басталған тәсілді қолданғанымызды айтып өтейік. Бұл коучинг өзгерістерді енгізу басталған кезде және соңында жүргізілді. Бастапқы сұрақты мектепке жаңадан келген мұғалімдерге қойған дұрыс болады екен. Сырт көз сыншы деген. Бастапқыда флипчартқа барлық айтылған артефактілер жазылады. Ол жағымды да, жағымсыз да болды. Онан кейін анықталған артефактілер бойынша сұрақтарға жауап алынды. Бұл үдеріс 1-1,5 сағат уақытты алды.
Бұдан нені анықтай алдық. Егер мысалы, 7а сыныбының оқушылары сабақта топтық тапсырманы орындауға қызығушылықтары басым деген көзге көрінетін әрекетті көре алдық. Оқушылар осыны түсіндіргенде мектептің миссиясы, стратегиялық мақсаттарына сәйкестендіріп айта алса, онда мектеп мәдениетіне жақын келдік. Басқадай түсіндіру, мысалы «қазір талап етіп отыр ғой» деген сияқты жауап алынса, онда мектеп мәдениеті туралы айту әлі ертерек. Ары қарайғы, мысалы, «оқушыларды топтық жұмысқа тарта отырып сыни ойлануға ықпал етуге болады» деген жауапқа көшбасшы қуана бастауы керек. Осылай тізімделген барлық артефактілердің пайда болу негізін анықтау арқылы мектеп мәдениетінің деңгейі анықталды. Өзгеріске дейін және кейін жүргізілген бағамдаулар арқылы нені мәдениетке орнықтыратынымызды, нені жақсартатынынымызды анықтауға болады.
Сонымен мектеп мәдениеті дегеніміз – білім беру үдерісі субъектілерінің мінез-құлқын басқаруға және ұйымның сапалы қайта құрылуына мүмкіндік беретін негізгі құндылықтар мен түсініктер, ресми және бейресми ережелер, нормалар, іс-әрекеттер, дәстүрлер мен сенімдер, қарым-қатынастар жүйесі болып табылады.
ӨЗГЕРІСТЕРДІ МЕКТЕП МӘДЕНИЕТІНЕ ОРНЫҚТЫРУ ҮШІН ҚАНДАЙ
ӘРЕКЕТТЕР ҚАЖЕТ?
– Барлық мүдделі тұлғаларды бірыңғай пайымдауды дамытуды жалғастыруға шақыра отырып, табысты жетістіктермен бөлісіңіз.
– Ұйымның жаңа қызметкерлерін пайымдаумен, миссиямен, стратегиялық мақсаттармен таныстырыңыз және оларды осыларды алға жылжытуға үгіттеңіз, шақырыңыз.
– Жаңа тәртіп пен жаңа мәдениетті мұғалімдермен кәсіби сұхбаттасу сұрақтарына қосыңыз. Команда көшбасшыларына үміткерлердің ұйымның мақсаттары мен міндеттерімен таныс екеніне көз жеткізіңіз. Содан кейін, кандидаттар осы мәдениетке сәйкес келетіндігіне мән беріңіз.
– Қажет болса, көшбасшылар орындарын ауыстырыңыз.
Мектеп мәдениеті үдерістің соңында көрінгенмен, ол үдеріс барысында қалыптасады немесе дамиды. Мектеп мәдениеті оқушының дамуына жұмыс жасайтынын әсте естен шығармауымыз керек. Өзгерістерді енгізу, оны басқару мектеп басшысына көп талаптар қояды.
Зерттеу нәтижесін жазу барысында басқаларды ынталандырып жүрген көшбасшының өзін не ынталандырады? Ауқымды істерді атқаруға қабілетті адамды алға ұмтылдыратын не? Басқалардың өзінің жанынан табылуына оның қандай әрекеттері әсер етеді? деген қызықты сұрақты өзімізге қоя отырып, соңғы түйінді идеялар ретінде соның жауабын беруге тырыстық.
– Көшбасшыны ынталандыратын кешегі өткен істер емес, қазіргі және болашақтағы тың істер.
– Көшбасшыны алға жылжытатын В.Крюгер «Айсбергіндегі» тереңнен басқару, С.Кови ұсынған жеті дағды, McKinsey 7S моделіндегі «жұмсақ Ss».
– Басқалардың өзінің жанынан табылуына оңды ықпал ететін эмоциялық зиятының болуы.
– Өмір бойы үйренуге құштарлық.
– Дамудың қозғаушы күші ретінде қоғамдастықта жұмыс жасау көшбасшыны жігерлендіреді.
Дж.Коттер кез келген өзгерістерді жүзеге асыру кезінде туындайтын қиындықтарға байланысты көптеген адамдарды тартуға тура келеді, ол ұзаққа созылатын үдеріс, сондықтан өз тәжірибесіндегідей сегіз қадамның болғанын ұсынған. Осы ұсыныстың тиімділігін өз зерттеуіміз барысында көре алдық. Бизнес саласындағы қадамдарды мектепке икемдеу, әрине, қиындықтар туғызды. Теорияларды ұзақ талқылауға тура келді. Дегенмен, зерттеуге қатысушы барлығымызға осы әрекеттеріміз ұнағандықтан алға талпындық. Ең бастысы, оқушылардың оқу барысындағы өсу-өзгерістері мен қуанышын көргенде, ата-аналардың ризашылығын естігенде жасаған ісіміздің зая кетпегенін сезіндік.
Бағдагүл САЙФУЛЛАҚЫЗЫ,
Айман БИПАЖАНОВА,
«Назарбаев зияткерлік мектептері»
ДББҰ Педагогикалық
шеберлік орталығы
Алматы қалалық филиалының
аға менеджерлері
3170 рет
көрсетілді0
пікір