- Қаржы
- 29 Наурыз, 2018
Қаржылық тұрақтылық кредит беруді ұлғайта ма?
Соңғы жылдары банк жүйесіндегі біріктіру үдерісі мен былтырғы оған Т3 трлн мемлекеттік қолдау, сөз жоқ, Қазақстанның банктер жүйесінің қаржылық тұрақтылығын арттырды. Алайда, енді екінші деңгейдегі банктер (ЕДБ) «кіріптар» күйінен арылды және экономиканы кредиттеуді белсенді жүргізе бастады деп айтуға ертерек сияқты.
Тұрақтылық Нығайғанымен, кредиттер азайды
Өткен аптадағы Moody’s Investors Service компаниясының Қазақстан банктік жүйесі бойынша болжамын «тұрақтыға» өзгертуі қазақстандық ЕДБ-лар үшін айтулы оқиғаға айналды. Айтулы болатын себебі, сонау 2008 жылдан бастап, үш жетекші халықаралық рейтингтік агенттіктің бірі де бірегейі еліміздің банк жүйесі бойынша болжамын ұдайы «жағымсыз» деп бағалап келген-ді. Moody’s өз шешімін мемлекет тарапынан жекелеген банктерге қаржылай қолдау көрсетуімен түсіндіреді. «2017 жылы мемлекет тарапынан көрсетілген айтарлықтай қаржылық қолдау Қазақстанның банктік жүйесіндегі капитал жетіспеушілігін едәуір дәрежеде қысқартты және банктік жүйе бойынша болжамды таяудағы 12-18 айға «тұрақты» деңгейіне өзгертуге жағдай жасады», – деп атап көрсетілген агенттіктің хабарламасында. Moody’s талдаушыларының пікірінше, банктерді мемлекеттің қолдауы өткен жыл бойғы мәселесі күрделі кредиттер үлесінің жедел өсіп кеткеннен кейін банктік активтердің сапасы жақсаруына, банктердің пайдалылық деңгейге қайта оралуына жағдай жасамақ. Шын мәнінде де, банк жүйесінің қаржылық тұрақтылығын арттыру бойынша ҚР Ұлттық банкінің (ҚРҰБ) көлемді бағдарламасы жекелеген қазақстандық ЕДБ-лар үшін құтқарушы құрық болып табылды. Бірақ бұл, сөйте тұра, реттеушінің өзі күткендей және қол жеткізгісі келгендей, экономиканы кредиттеуді арттыру бағытындағы қуатты ынталандыруға айнала алмады. Айтпақшы, Moody’s де осыған көңіл аударып отыр. «Жекелеген банктерді сақталып отырған, кредиттеудің деңгейі төмендігі, жалпы жүйе үшін қатер күйінде қалуда», – деп ескертеді вице-президент – агенттіктің аға талдаушысы Семен Исаков. Банк жүйесін кредиттеу бойынша реттеушінің қаңтардағы мәліметтері де осыны айғақтап отыр. Осы айда экономиканы кредиттеудің 1,3%-ға, ал теңгенің нығаюын есепке алмағанда – 0,6%-ға қысқарғаны байқалды. Бұл ретте заңды тұлғаларға займдар 1,7%-ға, ал жеке тұлғаларға – 0,4%-ға азайған. Мұның үстіне, ҚРҰБ ақпаратына сәйкес, қаңтардағы кредиттік қоржындардың қысқаруы барлық дерлік банктерде байқалады. Кредиттеудің төмендуі аясында кредиттер сапасының нашарлауы орын алған – уақыты өтіп кеткен, 90 күннен асатындай, займдардың үлесі жүйе бойынша 0,5%-ға артқан және 9,8%-ға жеткен. Айта кету керек, бұл қалыпты макроэкономикалық көрсеткіштер аясында болып отыр: Ұлттық экономика министрлігі Статкомының ақпаратына сәйкес, қаңтардағы инфляция 0,6%-ды құраған, ал ІЖӨ өсуі 4% деңгейінде болған.
Мөлшерлеме деңгейі әлі де жоғары
Кредиттеудегі жағымсыз жағдайдың басты себептері екеу: ҚРҰБ-нің жоғары негізді мөлшерлемесіне және қор жинау көздерінің саны аз болуы, сондай-ақ экономикадағы сапалы инвестициялық жобалардың жұтаңдығы. Сондықтан да, Ұлттық банктың ЕДБ-ларға ресурстарының құны жоғары күйде қалып тұрғанда, жаңа кредиттерді берудің айтарлықтай өсуі таяу аралықта бола қоюы екіталай. Және де бұл, реттеушінің наурыздың басында негізді мөлшерлемесін кезекті, 9,5%-ға дейін, төмендетуге барғанына қарамастан – банктік кредиттердің нақты жүйелерге қолжетімдірек болуына мүмкіндік бермей-ақ келеді. Осыған орай, мұндай пікірді «Halyk Finance» АҚ инвестициялық компаниясы да ашық білдіруде. Алайда, «Halyk Finance» АҚ-дағылар Ұлттық банктың «негізді мөлшерлемесін белсенді төмендететінін» айтады. «Бұл, банктерді коммерциялық кредиттеуді арттыруға мүмкіндік беретін, өтімділіктен айыру құралдарының табыстылығын азайтады. Ағымдағы жылдың аяғына ҚРҰБ негізді мөлшерлемесінің деңгейі 8-8,5% мөлшерінде болады», – деп болжайды инвесткомпаниядағылар. Әйтсе де, егер «Halyk Finance» АҚ талдаушыларының болжамы орындалғанның өзінде және реттеуші монетарлық саясатты жұмсартса да, банктер өз жағынан экономиканың нақты секторын кредиттеуді жедеғабыл арттыра қоюы да екіталай, өйткені, 8-8,5%-дық деңгейдегі негізді мөлшерлемені төмен деп айта алмаймыз. Сол себепті де кредиттердің түпкі құны бизнес үшін әлі де жоғары деңгейде қалып отыр. Moody’s талдаушылары да осындай пікірді ұстануда. Мұның үстіне олар ІЖӨ өсуінің қарқыны да кредиттеуге жағымсыз әсерін тигізеді дейді.
ЕДБ ипотекалық кредитке сенім артады
Елбасы ұсынысымен Ұлттық банк іске қоспақшы «7-20-25. Әрбір отбасы үшін тұрғын үй алудың жаңа мүмкіндіктері» жаңа ипотекалық бағдарлама жүзеге асқаннан кейін кредиттеу жағдайы түбегейлі түрде өзгеріске ұшырауы мүмкін. Қаржылық реттеушінің басшысы Данияр Ақышевтың айтуынша, бұл төрт кезеңде жүзеге аспақ. «Бірінші кезеңді іске асыру барысында банктер мен қор нарығының мүмкіндіктерін мейлінше жұмылдырып, ипотекалық кредиттерді секъюриттеу механизмін қалыпқа келтіру қажет. Таяу уақыттарда Ұлттық банк басқармасы 100%-дық еншілес арнайы компания – бағдарлама операторын құру мәселесі қарастырылады. Жаңа компания капиталы Ұлттық банк қаржысы есебінен құралады. Капитал қаржылық нарықтан қаржылық жағдайлармен жаңа ипотекалық кредиттерді сатып алуға, «7-20-25» формуласы бойынша банктер беретін қаражат тарту үшін қажет. Секъюритизация механизмі дегеніміз осы», – деп түйіндеген болатын ол Үкіметтегі 13 наурызда өткен жиын барысында. Екінші кезең, оның айтуынша, бағдарламаны тиімді орындау үшін бұл компанияны қаржылық агенттіктің мойындауы болып табылмақ. «Бұл дегеніңіз, компанияның облигацияларына, мемлекеттік құнды қағаздар сияқты, салық салынатынын білдіреді. Тиісті заңдық өзгертулерді Ұлттық банк Үкімет қарауына наурызда-ақ жөнелтпек, – деп түсіндірді Д.Ақышев. Үшінші кезең, дейді ол, жеңілдетілген ипотека беру бойынша тұрғын үй алудың мұндай ұсынысы «мемлекеттің теңдессіз қадамы» екендігі болып табылады. «Алайда, бұл бағдарлама біреудің есебінен күн көруге жол бере алмайды. Бағдарламаның қаржылық шарттары болашақ заемшылардың төлей алу қабілеттілігін талап етеді. Бағдарламаға ресми табысы бар Қазақстан азаматы қатыса алады. Қазір банктермен тиісті талаптар жасалуда. Мысалы, тұрғын үй құны Т7 млн көлемінде болса, айлық төлем 50 мың теңгеден аспайды, бұл көптеген жұмыс істейтін қазақстандықтар үшін әбден ыңғайлы. Ірі қалалар мен аймақтар бойынша тұрғын үй құнын дифференциациялау да ескерілмек, өйткені тұрғын үйлер құны әр жерде әртүрлі», – дейді Д.Ақышев. Ең соңғысы, төртінші кезең, оның хабарлауынша, жеңілдетілген ипотекалық кредиттер «толықтай қамтамасыз етілген және әбден қайтарымды» болуы тиіс екендігінде. «Ипотекалық кредиттеуді жағымсыз күйге түсірген, соңғы жылдары енгізілген, кейбір нормаларды қайта қарауға да тура келеді. Ұлттық банк сондай-ақ үкіметке қажетті заңдық өзгертулерді қарауына ұсынбақ», – деп хабарлады Ұлттық банк басшысы. Дегенмен, ол бағдарламаның белгіленген параметрлері алдын-ала қарауға ұсынылғанын және тиісті мемлекеттік органдар мен банктер қатысуымен талқыланатынын атап көрсетті. Қорыта келе айтарымыз: мемлекет тарапынан банктерге қолдау көрсету нәтижесінде, шын мәнінде, бірталай ЕДБ айтарлықтай деңгейде қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ете алды. Енді Президентіміз бастамасымен қолға алынған «7-20-25» бағдарламасын іске асыруда олар халық алдында жоғалтқан беделдерін жандандыруға тың мүмкіндіктерге ие болып отыр. Осыны оңды орындау – тек банктерге ғана емес, азаматтардың белсенділігіне де байланысты болатын сыңайлы. Өйткені, төлемі қиын бұрынғы кредиттерден жүрегі шайлыққан олар мына қолжетімді төлемдер арқылы жағдайларын жөндеп алуға қазір ашылған мүмкіндіктерге едәуір сенім артып отыр.
Исатай ҚАМБАРОВ
693 рет
көрсетілді0
пікір