- Қаржы
- 12 Сәуір, 2018
Басты міндет – Қазақстан аумағында шетел валютасымен есеп айырысуды қысқарту
Кеше Мәжілістің жалпы отырысында «Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы» заң жобасы қаралды. Қазақстан 2015 жылы Дүниежүзілік сауда ұйымына кірді. Осы ретте елімізде шетелдік қаржылық емес ұйымдар қызметінің аясы кеңейтілді. Соңғы жылдары құрылған «Астана» халықаралық қаржы орталығы және «Қорғас» шекара маңы ынтымақтастығы халықаралық орталығы» арнайы экономикалық аймақтарында валюталық реттеудің ерекше режімі көзделеді.
АХҚО туралы конституциялық заңға сәйкес оның аумағында валюталық операцияларды жүргізу тәртібі Ұлттық банкпен келісе отырып белгіленеді. Еліміздің ДСҰ-ға кіруінің өтпелі кезеңі 2020 жылғы 16 желтоқсанда аяқталады. Сол кезден бастап шетелдік қаржы ұйымдарының филиалдары Қазақстанда жұмыс істеуге мүмкіндік алады. Осы ретте серпінді даму үстіндегі нарықтар жағдайы ескеріле отырып, валюталық заңнаманы жоспарлы түрде өзгерту қажет болды. Палатаның жалпы отырысында Ұлттық банк басшысы Данияр Ақышев атап өткендей, заң жобасының негізгі міндеті – валюталық операциялардың мониторингін кеңейту және Қазақстан аумағында шетел валютасымен есеп айырысуды қысқарту. «Аталған нормаларды іске асыру валюталық бақылаудың тиімділігін, оның ішінде елден ақшаны әкетуге қарсы іс-қимылды арттыруға мүмкіндік береді. Заң жобасында либералды валюталық реттеу қағидаттарын сақтау көзделген. Бұл азаматтарға және бизнес субъектілеріне қосымша жүктемесіз Қазақстан Республикасы интеграциялық бірлестіктер және халықаралық ұйымдардағы мүшелігі аясында қабылдаған халықаралық міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз етеді», – деп түсіндірді Д.Ақышев. Қолданыстағы заңнама бойынша шетелдік ұйымдардың филиалдары бейрезиденттер болып табылады. Бұл оларға Қазақстанның ішінде резиденттермен валюталық операцияларды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Қазақстандық компаниялар үшін бұған тыйым салынған.
Бас банкир келтірген деректерге сәйкес, былтыр шетелдік компаниялар филиалдарының резиденттермен шетел валютасындағы операцияларының көлемі 2,7 млрд АҚШ долларын құрады. Қазіргі таңда елімізде шетелдік ұйымдардың 4,5 мың филиалы тіркелген. Дүниежүзілік сауда ұйымына толыққанды мүше болғаннан кейін олардың қатары ұлғая түсері анық. Нәтижесінде ел ішінде шетел валютасындағы төлемдер көбейеді, бұл ұлттық мүдделерге сәйкес келмейді. Сондықтан шетелдік ұйымдар филиалдарының қазақстандық компаниялармен есеп айырысуларын теңгеге ауыстыру ұсынылды. «Қызметі мемлекеттің атынан жасалған келісімдер арқылы реттелетін компанияларға өзгерістер қолданылмайды. Олар бейрезидент мәртебесінде қала береді, – деп нақтылады ол. – Сонымен бірге осы заң қолданысқа енгізілгенге дейін жасалған шарттарға қатысты талаптардың нашарлауы көзделмейді. Бұл түзетулер жергілікті компаниялар мен шетелдік ұйымдардың филиалдары үшін бизнесті жүргізуге тең жағдайлар жасайды». ҰБ баспасөз қызметінің ақпаратына сәйкес, заң жобасында банктердің валюталық операциялар бойынша төлемдерге қызмет көрсету мерзімін қысқарту мақсатындағы шаралар қарастырылған. Атап айтқанда, валюталық операциялар туралы ақпарат жинау рәсімдерін бірмезгілде жеңілдете отырып, валюталық операцияларды барынша толық қамту көзделеді. Осы ретте тіркеудің және хабарлаудың күрделі режімдерінің күші жойылады. Олардың орнына валюталық шарттарды бірыңғай есептік тіркеу енгізіледі. Шарттың сомасы мен нысанасы есептік тіркеу үшін өлшемшарт болады. «Осындай жағдайларда банктердің валюталық реттеудің қандай режімі, тіркеудің немесе хабарлаудың валюталық операцияға қатысты қолданылатынын анықтауы қажет болмайды. Сондықтан банктердің валюталық операциялар бойынша төлемдерге қызмет көрсету мерзімдері қысқарады. Заң жобасына сәйкес тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің экспорты мен импорты бойынша шарттарға есептік тіркеу рәсімі қолданылады. Бұл валюталық бақылаудың тиімділігін арттыру және валюталық түсімді елге қайтару үшін шарттардың толық қамтылуын қамтамасыз етеді», – деді Д.Ақышев. Жаңа жобадағы маңызды тұстың бірі – елден ақшаның жылыстауына қарсы іс-қимыл күшейтіледі. Бұл тұрғыда валюталық операциялар бойынша банктік құпиясы бар ақпаратты Мемлекеттік кірістер комитетіне беру құқығы көзделген. Осы орайда елден ақшаны әкетуге қарсы іс-қимылды күшейту екі бағыт бойынша жүргізілетін болады: елден ақшаны әкету белгілері бар валюталық операциялардың тізбесін енгізу, сондай-ақ мемлекеттік кірістер органымен белсенді өзара іс-қимыл, оның ішінде ақпараттық іс-қимылды жолға қою. Заң жобасында елден ақшаны әкету белгілері бар валюталық операциялардың тізбесі айқындалған. Д.Ақышев заң жобасын таныстыру барысында атап өткендей, банктер мұндай операцияларды резидент ақпаратты валюталық бақылау органдарына беруге рұқсат берген кезде ғана жүзеге асырады. Елден ақшаны әкетуге қарсы іс-қимыл мақсатындағы екінші бағытқа тоқтала келіп, Д.Ақышев: «Ақпараттық өзара іс-қимыл мәселелеріне неге ерекше назар аударылады? Себебі капиталдың әкетілуін бақылауды заңның номаларымен ғана қамтамасыз ету мүмкін емес. Капиталды әкету заңсыз жолмен немесе заңды мәмілелер арқылы жасыра отырып жүзеге асырылуы мүмкін. Тікелей шектеу шаралары адал кәсіпкерлер үшін инвестициялық ахуалды және бизнес жағдайын нашарлатуы мүмкін. Бұл сондай-ақ нарықтық экономикаға тән емес», – деп атап өтті Ұлттық банк төрағасы мүдделі мемлекеттік органдар арасындағы тұрақты қолданыстағы және тиімді ақпарат алмасу әртүрлі мемлекеттік органдарға түсетін бірдей мәміле бойынша дәйексіз мәліметтерді анықтауға мүмкіндік беретіндігін түсіндіріп өтті. Сондықтан заң жобасында валюталық операциялар бойынша банктік құпия қамтылған ақпаратты Мемлекеттік кірістер комитетіне беру құқығы көзделеді. Келесі бір маңызды мәселе – Қазақстан аумағында валюталық құндылықтар айналысының тәртібі туралы. Оның аясында банктік емес айырбастау пункттеріне Ұлттық банк шығарған шағын алтын құймаларды сатып алу және сату құқығын беру қарастырылып отыр. «Сонымен қатар «валюталық операциялар» ұғымына валюталық құндылықтарды сенімгерлік басқаруға не брокерлік қызмет көрсету туралы шарт негізінде беру, бейрезидент шығарған электрондық ақшаны резиденттің сатып алуы мен өтеуі және керісінше, енгізілді», – деп атап өтті Д.Ақышев. Сондай-ақ бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушыларына ішкі валюта нарығында қолма-қол емес шетел валютасын сатып алу және сату құқығы беріледі. Ұлттық банк басшысы түсіндіргендей, бұл өзгерістер жеке тұлғалардың инвестициялық мүмкіндіктерін кеңейтуге бағытталды, сондай-ақ ішкі валюта нарығында бәсекелестікті дамытуға ықпал етеді. Данияр Ақышев заң жобасы қабылданған жағдайда бизнес субъектілеріне өз қызметін жаңа талаптарға сәйкестендіру үшін уақыт қажет болатындығына назар аударды. Сондықтан заң жобасын 2019 жылдың 1 шілдесінен бастап қолданысқа енгізу белгіленді. «Сонымен қатар 2020 жылғы 16 желтоқсанда Қазақстанның ДСҰ-ға кіруінің өтпелі кезеңі аяқталады. Осыған орай шетелдік қаржы ұйымдарының филиалдары ішкі нарыққа кіруге мүмкіндік алады. Сондықтан заң жобасының 1-бабы 3-тармағының 7-абзацы үшін қолданысқа енгізу мерзімі 2020 жылғы 16 желтоқсан болып белгіленді», – деді банк төрағасы. Сөзін қорытындылай келіп, Данияр Ақышев валюталық реттеудің ырықтандырылған қағидаттары сақталатындықтан заң жобасын қабылдаудың қарапайым азаматтарға қай жағынан алғанда да әсері болмайтындығын атап өтті. Онда қарастырылған өзгерістер ірі валюталық операцияларға ғана қатысты болмақ. Мәжіліс мінберінен Ұлттық банк төрағасы таныстырған «Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы» заң жобасын палата депутаттары талқылаудан кейін бірінші оқылымда мақұлдады.
Рымтай САҒЫНБЕКОВА
1399 рет
көрсетілді0
пікір