- Қаржы
- 26 Сәуір, 2018
Қаржы институттары қатаң сын алдында
Таяуда белгілі рейтингтік агенттік Fitch (толық атауы Fitch Ratings – америкалық корпорация. Бұл Standard & Poors және Moody’s сияқты халықаралық агенттіктердің «үлкен үштігі» қатарына кіреді – ред.) кең көлемді есебін жариялады. Онда Fitch Қазақстандағы экономиканың күретамыры – банктер жұмысына жан-жақты тоқталған.
Оның мәлімдеуінше, біздегі банк жүйесінде жағдайды жақсартуға алғышарттар бар екен – бұған мемлекет тарапынан миллиардтаған ақша құю мүмкіндік беріпті. «Банктер құрылымын қайта қарау жүргізілуде. Билік «Халық Банкін» ҚКБ-мен («Қазкоммерцбанк» АҚ) қосуды аяқтады және 2017 жылдың аяғында қиыншылық көрген банктерге ІЖӨ-нен 1,3% көлеміндегі тәртіптелген борыш берді. Нәтижесінде жүйедегі капитал жеткіліктілігінің көрсеткіші 2017 жылдың соңында 21%-ға дейін жақсарды», – деп есептейді агенттікте.
Мұнай бағасының өсуі –Ұлттық қор нығаюы
Құндылығы көтерілген тағы бір көрсеткіш, бұл – мемлекеттік қаржы. Бұған республика ІЖӨ-не қатысты Ұлттық қордың жинағы мен қорды ұлғайту бойынша болжамдардың жоғары екендігі себеп болып отыр. Fitch былай деп мәлімдейді: «Мемлекеттік борыштың (2017 жылдың соңында ІЖӨ-нен 19,8%) және ҚР Ұлттық қорындағы активтердің 2017 жылдың соңында ІЖӨ-нен 36,9% көлемінде төмен екендігі жағдайында тәуелсіз қарыз күшті күйде қалады. Активтердің 3 жыл бойы қатарынан қысқарғанынан кейін, бюджет ережесі бойынша бюджетке трансферттер қысқаруын ескере келе, мұнай мен мұнай өндіруге бағалардың артуы 2018 жылдан бастап ҚРҰҚ (ҚР Ұлттық қоры) активтерінің нығаюына жағдай жасайды», деп күтудеміз. Мұның үстіне агенттік молдавиялық бизнесмен Анатолий Стати салдарынан соттық іс қарауға себеп болған Ұлттық қордың активтері бұғауланғанын да назардан тыс қалдырмапты. «Қазақстан мен Молдова бизнесмендері арасындағы жалпы сомасы 500 млн доллар қуыным бойынша соттық іс қарау нәтижесінде 22,6 млрд. доллар ауқымындағы (эквиваленті 2017 жылда ІЖӨ-нің 14%-ы) ҚРҰҚ активтерінің іс жүзіндегі бұғаулануы осы активтердің мемлекет үшін қолжетімділігіне қатысты әлдебәр тұрлаусыздыққа душар етіп отыр.
Fitch бұл бұғаулауды уақытша және соның салдарынан Қазақстанның тәуелсіз балансын бағалауда ҚРҰҚ барлық активтері есептеледі деп қарастырады. Сонымен қатар, Fitch-тің түсінуінше, Үкіметтің активтерді бұғаулауды алып тастауға мүмкіндігі бар. Бұғаулау созылыңқырап кетсе және/немесе қосымша активтерге таралуы жағдайларында, біз өз есептеріміздегі Қазақстанның сыртқы төлем қабілеттілігі мен өтемпаздығы көрсеткіштерінен бұғауланған активтерді алып тастаймыз», – деп түсіндіреді агенттіктен.
Сыртқы қаржы көрсеткіштері
Біздің еліміз рейтингіне қатысты агенттік тарапынан бағалауы қайта қаралған үшінші индикатор (көрсеткіш) сыртқы қаржы күйіне қатысты. Аталмыш рейтингтік агенттік Қазақстанның сыртқы активтерін бағалай келе, оны бір пунктке көтерген. «Таза тәуелсіз шетелдік активтер 2017 жылдың соңына ІЖӨ-нің 47,3%-на тең болған («BBB» рейтингтік санат үшін орта шама: 4,9%), бұл ҚРҰҚ активтерін және валюталық қордың қомақтылығын айғақтайды. Соңғысы ағымдағы операциялардың есебі бойынша 15 айлыққа жуық төлемдерді жабады. Fitch мұнай бағалары мен экспорттың (2017 – 3%) өсуі аясында ағымдағы операциялар шотының тапшылығы 2018 жылдан ІЖӨ-нен 3%-дан төмен қысқарады деп күтуде. Бұл болжамдық шек аясында сыртқы активтерді бұрынғыдан да нығырақ бекітуі тиіс. 2017 жылдың соңындағы ІЖӨ-нен 19%-ға бағаланған, таза сыртқы борыш, «BBB» рейтингті салыстырмалы елдерге қарағанда, жоғары. Бірақ ОЭК (отын-энергетикалық кешен) жүйесіндегі тікелей шетелдік инвестицияларға қатысты борыштарды айтарлықтай қамтиды, бұлар бойынша қайта қаржыландыру тәуекелі және төлей алмау тәуекелі, Fitch пікірінше, қатаңырақ», – деп есептейді агенттікте.Агенттік болжамы бекем
«Тұрақты» болжамы Қазақстандағы жағымды факторлар мен тәуекелдің қазір қалыпты өрбіп отырғанын аңғартады. Мұның үстіне белгілі бір жаққа да, басқа жаққа да өзгерістер қалыптасуы мүмкін. Бұған, мәселен, банк жүйесі әсер етуі мүмкін. Жағдай тұрақты жақсарған кездері болжам қайта қаралады. Сондай-ақ «банк жүйесі тарапынан тәуелсіз тепе-теңдік үшін қосымша шартты міндеттемелердің айтарлықтай заттандырылуы» кері әсер туғызады. Мемлекеттік және сыртқы қаржының өсу себебіне айналған мұнай да алдағы кезеңдері жағымды әсерін тигізуі мүмкін. Бұл – экономика мен мемлекеттік қаржы шикізаттық тауарлар бойынша талықсытпаларға бекем болғанда мүмкін жағдай. Бұдан басқа Fitch монетарлық саясатқа да көңіл бөледі. Жалпы алғанда, рейтингтік агенттік жағдай қалыпқа түсіп келеді деп есептейді, бірақ бұл саясаттың күштілігінен емес, жағдайлардың үйлесімді өрбуінен деп есептейді. Монетарлық саладағы және валюталық нарықтағы жағдай соңғы айларда бірқалыпты өрістеуін жалғастыруда, мұны инфляцияның қысқаруы (2018 жылдың ақпанына осының алдындағы жылдың осы кезеңіне 6,5%-ға), депозиттерді долларландырудың төмендеуі (2018 жылдың ақпанындағы жағдай бойынша 45,2%-ға) және айырбастау бағамының тұрақтылығы артуы дәлелдейді. Бұны елдің басты банкі жүргізіп отырған монетарлық саясаттың біртіндеп нығаюы және сонымен қатар мұнайға баға мен мұнай өнімдері саласындағы қолайлы жағдай да айғақтайды. Монетарлық саясатты жүргізу арналары әлі де болса долларландыру деңгейін есепке алумен және банктердегі әлсіз теңгерімдермен шектеліп отыр, егер мұнай бағасының құбылмалылығы қайта қалпына келсе, оның құбылмалы айырбас бағамына және инфляциялық таргеттеу саясаты режиміне бейіл екенін іс жүзінде тексеруге тура келеді», – делінген Fitch жасаған рейтингтік сараптамада. Қорыта айтқанда, қазақстандық банктер қатаң сын алдында тұрған сияқты. Мұны қазіргі таңдағы талаптар да айғақтап отыр. Елбасы сын тезіне алған жекелегендері ғана емес, жалпы барлық банктер құрылымдық деңгейлерін көтеруге талпынбаса уақыт ағымына ілесе алмауылары да әбден мүмкін.
Иса ҚАМБАР
1548 рет
көрсетілді0
пікір