- Атамекен
- 24 Қазан, 2019
БІЛІКТІЛІК – САПА КЕПІЛІ
Маржангүлдің әкесі Қалдыбай – қарапайым еңбек адамы. Қойшы. Таң атар-атпас бір отар қойды өріске айдап шығып, күнұзақ мал соңында жүретін әкесі үйге қас қарая оралады.
Ерте тұрдым дегеннің өзінде әкесінен бұрын оянған емес. Бала емес пе, кейде тіпті ата-анасының ескерткеніне қарамастан айдың жарығымен түн ортасына дейін кітап оқиды. Сондағы ойы – әкесінің отарды өріске шығарған сәтін көру. Бірақ «Ұйықтап қалмайыншы» деп қанша тырысқанымен, қалай көзі ілініп кеткенін өзі де аңғармай қалады. Келесі күні тағы да осы әрекет. Не керек, әйтеуір, әкесін жұмысқа шығарып салуға қаншама рет талпынса да, ойлағаны орындалмады. – «Ерте тұрған еркектің ырысы артық» деген, қызым. Сен әлі кішкентайсың, менімен бірге ерте тұрудың қажеті жоқ. Ұйқыңды қандырғаның жөн, сонда сабақты да жақсы оқитын боласың, – деп әкесі жұбатып қояды. Маржангүл сөз қайтармайды. Әкесінің айтқанымен үнсіз келіскен сыңай білдіреді. Анасы Қалдықас үй шаруасындағы әйел. Күнделікті күйбең тірлігі біткен емес. Отағасымен бірге таңмен таласа тұрып, түннің бір уағына дейін тыным таппайды. Киіз үйде қайбір жағдай бар дейсіз? Қазан-ошақ сыртта. Аптап ыстықтың астында бір-екі сағат жүргеннің өзінде басың айналып, борша-борша қара терге түсесің. Оның үстіне ошақтағы оттың ыстығы бетті қарпып, тынысты тарылтып жібереді. Соған қарамастан анасы Қалдықас күнделікті тірлігін ың-шыңсыз жалғастыра береді. Қалып қойған ақсақ-тоқсақ қойлар бар, соған жем-шөбін салады. Қораның айналасын сыпырып, тазалайды. Осының бәрі анасы үшін ауыр, әрине. Сонда да сыр бермейді-ау... Кейде Маржангүлдің де көмектескісі келіп қолына сыпыртқы алса анасы шыр-пыр болып: «Қызым-ау, үйреніп қалған жұмыс ғой. Сен алаңдамай сабағыңды оқы. Ертең сендер есейген соң жайлы үйге де қолымыз жетер. Оған дейін өзімнен артылатын жұмыс жоқ қой бұл үйде» деп дем беріп қояды арасында. Әкесінің неге ерте тұратынын Маржангүл кейін білді. Шілденің шіліңгір ыстығында таңғы салқынмен малды жайып алмаса күн қызған соң көлеңке-сая іздеп, бой бермей кететін болғандықтан әкесі күн шықпай тұруға мәжбүр екен ғой. Соған әбден төселіп алған. Тек қой қоздату кезінде сақманшылар көмекке келгенде ғана Маржангүл әкесін қора басында көріп қалатыны болмаса, басқа уақытта оның төсектен қай кезде тұрып кететінін көрген емес. Оны тіпті ұйықтамайтын шығар деп ойлайтын. Мектеп пен үйдің арасы әжептеуір шақырымдап алшақ. Сөмкесін көтеріп барып-қайтқанның өзіне шаршап қалады. Бірақ Маржангүл де анасы секілді сыр бермейді. «Шаршадым» деп айтқан емес. Сабағы жақсы. Кілең бес. Барлық пәнді жақсы көреді. Ұстаздары да ұдайы мақтап жатады. Зерек. Алғыр. Қайсар. Білімге құштар. Қатарластарының алды. – Сен біздің ісімізді жалғастырып, мұғалім болатын шығарсың, – деп қояды ұстаздары кейде. Маржангүл олардың ойын құптаған да емес, мақсатын-мұратын ашып айтқан да емес. Мектепті үздік бітіріп, политехникалық институтқа құжат тапсырғанда барлығы да таң-тамаша қалды. – Тау-кен инженері қыз балаға тән емес ғой, тәйірі?!. – Басқа оқу орнына түсуге Маржангүлдің мүмкіндігі бар еді ғой, білімі жетеді, аттестаты өте жақсы... – Алыс Алматыға бармай-ақ, Шымкенттегі институттардың біріне түссе қайтер еді?!. Не керек, Маржангүлдің мамандық таңдауына таңданыс білдіргендер аз болған жоқ. Бұл – оның өз қалауы. «Алматыға барамын» дегенде әке-шешесі де қарсы бола қойған жоқ. «Жолың оң болсын, қызым» деді де қойды. Әлде Маржангүлдің алған бетінен қайтпайтын қайсарлығының арқасында орта жолда қалмайтынына кәміл сенгендіктен бетін қайтармаған болар.
Бұл 1978 жыл болатын. Маржангүл Қазақ политехникалық институтының, қазіргі Қаныш Сәтбаев атындағы университет, металлургия факультетіне «Пайдалы қазбаларды байыту» мамандығы бойынша оқуға түсіп, бес жылдан соң «Тау-кен инженері – кен байытушы» болып шыға келді. Ол уақытта жас мамандардың қай өндіріс орнына баратынын Мәскеу шешетін. Қазақстандағы өндіріс орындары да тау-кен инженерлерін қажетсініп отырғанына қарамастан, Маржангүлді жолдамамен «Өзбекалтын» өндірістік бірлестігіне жіберді. – Мен үшін Өзбекстан жеріндегі он жеті жылдан астам уақыт үлкен мектеп болды. Кен байыту өндірісінің қыр-сырына қанықтым. Кен өндіру, кен байыту, электрохимия, металлургия салалары бойынша тәжірибем толықты. Қыз балаға өндірісте жұмыс істеу оңай емес, әрине. Бірақ, бұл менің өз таңдауым болғандықтан күн сайын жұмысқа зор құлшыныспен шығатынмын. Ерекше күндер еді ғой «Өзбекалтын» өндірістік бірлестігінде еңбек еткен уақыт, – деп еске алады Маржангүл Әлібекова. Ол «Өзбекалтын» өндірістік бірлестігінің Ұстарасай кенішінің байыту фабрикасында қатардағы шебер болып еңбек жолын бастады. Білімді, жігерлі, қабілеті зор әппақ қыз көп уақыт өтпей-ақ ұжымдағы қадірлі мамандардың бірі болды. Өйткені, ол өз ісіне үлкен жауапкершілікпен қарады. Жоспарлаған жұмыстарды тап-тұйнақтай орындады. Кен байыту тәжірибелерін де нәтижелі жүргізді. Ұжым мүшелерімен де тез тіл табысып, сый-құрметке бөленді. Ұйымдастырушылық қабілеті бар болғандықтан әріптестері Ұстарасай кенішінің байыту фабрикасының цехтық кәсіподақ ұйымының төрайымы етіп сайлады. Жоғары басшылық та Маржангүлдің іскерлігіне тәнті болып, жауапты жұмыстарды сеніп тапсыра бастады. Қазақстанның Ақбақай алтын кенішінің кенін Ұстарасай кенішіне қарасты кен байыту фабрикасына апарып, осы кәсіпорында байыту технологияларын ендіру мен жетілдіруге Маржангүл де тікелей араласты. 1990 жылы Ұстарасай кеніші «Өзбекалмазалтын» ассоциациясының жанындағы «Алмаз» заводы болып қайта құрылды. Жұмыс ауқымы бұрынғыдан да кеңейе түсті. Кәсіпорында гальваникалық цех құрылып, халық тұтынатын бағалы тауарлар өндіре бастады. Осы цехтың бастығы болып Маржангүл Әлібекова тағайындалды. Жаңа жұмыстың қыр-сыры көп болғандықтан завод басшылығы Маржангүлді Ресейдің Свердлов қаласындағы «Түсті металдар» кәсіпорнына тәжірибе алмасу үшін екі айға іссапарға жіберді. Бұл кәсіпорында тот баспайтын металдардан жасалған бұйымдардың беткі қабатына гальваникалық жолмен алтын, күміс түстерді бүрку жүргізіледі. Маржангүл осы жұмыстың қыр-сырына қанықты. «Алмаз» заводында жүзеге асырды. 1989 жылдың екінші жартысында кәсіпорын толық қуатында жұмыс істеуге көшті. Маржангүл Әлібекованың ерен еңбегі бағаланып, лайықты сый-құрметке бөленді. – Қазір Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев қарапайым еңбек адамдарын құрметтеу, бағалау жөнінде жиі айтып жүр ғой. Бұл өте керек. Адамдарды жұмысты сапалы істеуге ынталандырады. Алға қарай жігерлендіреді. Оған Өзбекстанның байыту кәсіпорындарында еңбек еткен жылдары анық көзім жетті. Ол уақытта, өздеріңіз де жақсы білесіздер, жеңіл көлікке қол жеткізу көп адамның арманы болатын. Байыту фабрикасында еңбек озаттарына «Волга», «Жигули» машиналары әділетті түрде бөлінді. Басшыларға емес, қарапайым еңбек адамдарына берілді, – деп өткен күндерді сағынышпен еске алады Маржангүл Қалдыбайқызы. Ол еңбек ете жүріп экономикалық жоғары білім алды. Қызмет баспалдақтары өсті. Өзімен бірге Өзбекстанға жолдамамен барған Тазабай Алпысбайұлымен отау құрып, бала сүйді. Туған жерге оралсақ деген ойлары 2000 жылы жүзеге асты. «Южполиметалл» жабық акционерлік қоғамының кен байыту кешенінің бас бухгалтері болып сол жылы жұмысқа кірісті. Акционерлік қоғамның құрамында бірнеше кәсіпорын бар. Оның ішінде жұмысы тоқырап, шығынға белшесінен батқан фабрикалар да бар. Сондай кәсіпорындарды тығырықтан шығарудың жолы қайсы? Не істеген жөн? – Кентау қаласындағы еңбек жолым байыту кәсіпорындарын экономикалық жағынан жақсартуға талдау жасау жұмыстарынан басталды. Өндірісті өркендендетудің нақты бағдарламасы, есеп-қисабы жасалды. Кеңестік кезеңнен қалған жабдықтардың бәрі ескі. Жаңартпайынша жоғары өнімділікке қол жеткізу мүмкін емес. Оның үстіне «Мырғалымсай», «Ащысай», «Алаайғыр», «Шаштөбе» кеніштерінде кеннің көлемі қандай, қанша жылға жетеді, оны өндірудің өзіндік құны қаншаға түседі, тасымалдаған дұрыс па, жоқ әлде жергілікті жерде өңдеген дұрыс па, тарифтер қандай болады, осындай сансыз экономикалық сұрақтарға жауап табу алдымызда тұрды. Бұл бір-екі айда бітетін жұмыс емес, екі-үш жыл сараптама, талдау жасауды қажет ететін жұмыс болатын, – деп Маржангүл Қазақстандағы еңбек жолы басталған жылдардағы қиындықтарды еске алады. Не керек, «Южполиметалл» акционерлік қоғамының байыту кешенінің жұмысын жақсарту үшін Маржангүл Әлібекова білімі мен тәжірибесін сарқа жұмсады. Экономикалық дәлелдері мен талдаулары дәл шықты. Кен байыту саласындағы тәжірибелі маманды жұмысқа шақырғандар аз болған жоқ. 2005 жылы «ШалқияЦинк ЛТД» жауапкершілігі шектеулі серіктестігіне бас экономист қызметіне шақырылды. Осында өндіріс жөніндегі қаржы-экономикалық департаменті директорының орынбасары, экономика және бюджеттік жоспарлау департаменті директорының орынбасары қызметтерін абыройлы атқарды. Онан соң осы серіктестікке қарасты Кентау байыту фабрикасының директоры, «Шалқия» кенішінің қаржылық бақылаушысы болып тағайындалды. Қазір «КазОйлЭнерджи» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің иелігіндегі Кентау кен байыту фабрикасының директоры. – Қазақстанның өндірісін дамытуға шама-шарқыма қарай өз үлесімді қосқанымды бақыт санаймын. Мен үшін мамандығым – мақтанышым. Тау-кен инженері мамандығы қыз балалардың да қолынан келетінін дәлелдедім деп ойлаймын. Сондықтан қазақтың қарапайым қыздарының да еш тартынбастан техникалық мамандықтарды таңдағанын қалар едім. Өйткені, тәуелсіз мемлекетіміздің өндірісі өркендеп, тау-кен кәсіпорындарының жұмысы жаңа биікке көтерілетін күн алда. Ал осы салада қазақтың қыздары жүрсе, еселі еңбек етсе несі айып? – дейді Маржангүл Әлібекова. Оны жылда еңбектес әріптестері мен жора-жолдастары, ағайын-туысы қос мерекемен қатар құттықтайды. Бірі – Халықаралық әйелдер мерекесі. Екіншісі – Маржангүл Қалдыбайқызының туған күні. Оның еңбек наградалары жетерлік. Ол – «Құрметті кенші». Маржангүл Әлібекова үшін бұдан артық баға жоқ. Ерен еңбегі лайықты бағаланып келеді. Ел-жұрттың сый-құрметіне бөленген жан. Жақсы жар, аяулы әже. Бақытты шаңырақтың отанасы.
Ғалым ОРЫНБАСАРҰЛЫ
1887 рет
көрсетілді0
пікір